GENEL HİJYEN NEDİR ?
Genel Hijyen Kuralları
Hijyen
- Sağlığa zarar verecek ortamlardan korunmak için yapılacak uygulamalar ve alınacak önlemlerin tümüdür.
- Sağlıklı ortamın korunması ve her türlü hastalık etmeninden arındırılmasıdır.
Kişisel Hijyen
- Kişinin sağlığını korumak için ve sürdürmek için yaptığı öz bakım uygulamalarıdır.
- Birçok enfeksiyon hastalığının önlenmesinde kişisel hijyen alışkanlıklarına uyulması çok önemlidir.
- Hem fiziksel hem de psikolojik iyilik için hijyen aktivitelerinin düzenli ve sürekli olarak yapılması temel kuraldır.
Hijyen Uygulamalarının Amaçları
- Vücut salgılarının, atıklarının ve geçici mikroorganizmaların vücuttan uzaklaştırılması yoluyla temizliği sağlamak
- Bireyin rahatlamasını, dinlenmesini, gevşemesini ve kas gerilimini azaltmak
- Vücuttaki kötü kokuları (ter kokusu) gidermek
- Bireyin genel görünümünü olumlu hale getirmek, kendine olan güvenini arttırmak
- Deri sağlığını sürdürmek ve geliştirmek. (örneğin ılık ve sıcak banyolar deride kan dolaşımını arttırarak derinin beslenmesini sağlar.)
Kişisel Temizlik Kuralları
- Temizlik denilince sadece vücut temizliği veya konut temizliği anlaşılmamalıdır.
- Yaşadığımız ve çalıştığımız her yerde sağlığımız açısından temizlik üzerinde ciddiyetle durulmalıdır.
- Ellerin su ve sabunla yıkanması kişisel temizliğin temelini oluşturmaktadır.
- En az haftada bir defa banyo yapılmalı, çamaşır ve giyecekler sık değiştirmelidir.
- Haftada bir defa el ve ayak tırnakları kesilmelidir.
- Yemeklerden önce ve sonra mutlaka eller su ve sabun ile yıkanıp kurulanmalıdır.
- Tuvaletten sonra eller bol su ve sabun ile yıkanıp kurulanmalıdır.
- Akşamları yatmadan önce eller ve ayaklar yıkanmalı, günlük elbiseler çıkarılıp pijama veya gecelik giyilmelidir.
- İşten veya okuldan eve gelindiğinde el, yüz ve ayaklar yıkanmalıdır.
- Günde en az iki defa dişler fırçalanmalıdır.
- Her gün saçlar taranmalı ve sık sık uygun şampuanla yıkanmalıdır.
- Kişi yanında kağıt mendil bulundurmalıdır.
- Tuvaletler temiz kullanılmalıdır.
- Çöpler çöp kutusuna atılmalıdır.
Mikroorganizmalar
- Suda, havada, toprakta, hayvanlarda, iyi yıkanmamış sebze ve meyvelerde, iyi pişirilmemiş et ve balıklarda, iyi yıkanmamış kaplarda, insan ve hayvanların dışkılarında bulunur.
- En çok kirli eller ve kirli sular ile bulaşır.
- Ellerin yıkanması hastalıkların önlenmesinde etkili ve basit uygulamaların başında gelmektedir.
El Hijyeni
- Eller vücutta en çok kirlenen ve mikroorganizmalarla en çok temas eden organlardır.
- Hastalık yapan mikroorganizmalar kişiden kişiye en çok eller yolu ile bulaşmaktadır.
- Elleri temiz tutmak, çatlak ve sıyrıkların oluşmasını önlemek, bazı bulaşıcı hastalıkların yayılmasını engelleme yollarından biridir.
- Eller;
- Yemeklerden önce ve sonra
- Tuvaleti kullanmadan önce ve sonra
- Bebek bakımı yapmadan önce ve yaptıktan sonra
- Hapşırma ve öksürmeden sonra
- Hastalara dokunmadan önce ve sonra
- Yaralara ya da enfekte alanlara dokunduktan sonra
- Bozulmuş yiyeceklere ve kirli yüzeylere dokunduktan sonra
- Çöplere dokunduktan sonra
- Dışarda oyun oynadıktan sonra
- Toplu taşıma araçları ve para gibi ortak kullanım araçlarını kullandıktan sonra
- Kedi, köpek ve diğer tüm hayvanlara dokunduktan sonra
- Eller kirli hissediliyorsa veya gözle görülür kirlenme varsa,
mutlaka su ve sabun ile yıkanmalıdır.
- En iyi el yıkama işlemi bol suda ve sabunla bilekleri de içine alacak şekilde avuç içi, parmak araları, parmak uçları ve özellikle tırnak dipleri iyice temizlenecek şekilde olmalıdır.
- Mikroplar kuru yüzeylerde çoğalamazlar bu nedenle yıkama ve durulama sonrasında nemli kalmaması için eller temiz bir havlu ile kurulanmalıdır.
- El yıkamanın etkinliği, sabun kullanımı, yıkama süresi ve tekniği ile yakın ilişkilidir.
- El temizliğinde cilde zarar vermeyecek türden katı veya sıvı sabun kullanılmalıdır.
- Eller en az 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkanmalıdır.
El Yıkama Yöntemi-1
- Akan suyun altında eller ıslatılır.
El Yıkama Yöntemi-2
- Ellerin tüm yüzeyine yetecek miktarda katı ya da sıvı sabun ele alınır.
El Yıkama Yöntemi-3
- Sabun ellerin tüm yüzeylerine dağıtılarak avuç içleri köpürtülür.
- Önce ellerin çevresi sonra parmak ve parmak araları ovalanır.
El Yıkama Yöntemi-4
- Sağ eli sol el sırtına koyarak parmak araları birbirinin içine gelecek şekilde ovalanır.
- Aynı hareket sol el içinde tekrarlanır.
El Yıkama Yöntemi-5
- Sağ el parmak sırtları sol elin avuç içine gelecek şekilde yerleştirilir ve ovalanır.
- Aynı hareket sol el içinde tekrarlanır.
El Yıkama Yöntemi-6
- Akan suyun altında eller durulanır.
- Kişisel havlu ya da kağıt havluyla eller iyice kurulanır ve musluk kapatılır.
Tırnak Bakımı ve Hijyeni
- Tırnak keratinden oluşan ve insanın genel sağlık durumunu yansıtan bir yapıdır.
- Haftada bir kez el ve ayak tırnakları kısa kesilmelidir.
- Tırnak uçlarının altında bir çok mikrop kolayca yerleşip üreyebilir. Bu nedenle, tırnak diplerinin temizliği çok önemlidir. Tırnaklar temiz ve kuru tutulmalıdır.
- Ayrıca, tırnak kesim ve bakımında kullanılan aletlerin kişiye özel olması bazı bulaşıcı hastalıkların (Ör: Hepatitler, HIV/AIDS) önlenmesinde önemli rol oynar.
Vücut Hijyeni
- Derimiz vücudun yüzeyini saran ve koruyan büyük ve önemli bir parçamızdır.
- Deri koruma ve bakımı yapılmazsa; çeşitli hastalıklar meydana gelmektedir.
- Deri hijyeni, deriyi temizlemek, artıkları atmak, dolaşımı uyarmak, kişiyi rahatlatmak amacıyla derinin yıkanmasıdır.
- Banyo yapma (yıkanma) kişinin hijyenik bakımının önemli bir parçasıdır.
- Temizliği sağlar, vücudu artık maddelerden temizler, kötü kokuları önler ve rahatlık duygusu verir.
- Su ve sabun kullanarak sıcak suyla banyo yapılması kir ve salgıların temizlenmesini sağlar.
- Deri temizliği; yapılan iş, iklim koşulları ve bireysel tercihe göre değişmekte birlikte haftada en az iki defa mutlaka yapılmalıdır.
- Ergenlik döneminde derinin ter ve yağ bezleri fazla çalıştığından buna bağlı deride meydana gelebilecek sorunları önlemek için ergenlik çağındaki kişilerin olabildiğince sık yıkanmaları önerilmektedir.
- Yaz aylarında banyo yapma sıklığı kış aylarına göre fazla olabilir.
Ayak Hijyeni
- Ayak sağlığı için hem temizlik kurallarının uygulanması, hem de uygun bir ayakkabı seçimi önem taşır.
- Ayakların her gün yıkanması ve yıkandıktan sonra, özellikle parmak aralarının iyice kurulanması gerekir.
- Aksi taktirde nemli ortam mantar enfeksiyonlarının gelişmesine neden olur.
- Ayak tırnakları düzenli aralıklarla kesilmelidir.
- Tırnak batmasını önlemek için de düz kesilip yandan yuvarlatılması gerekir.
- Uygun ve rahat bir ayakkabı ayak sağlığı için önemlidir.
- Ayağa tam uyan bir ayakkabı; parmakları sıkmamalı, topuğu sıkıca tutmalı ve ayak kemerini iyice desteklemelidir.
- Ayakkabının ökçesi geniş olmalı ve çok yüksek olmamalıdır.
- Eğer ayakkabı uygun değilse ayakta nasır, ayak tabanında kalınlaşmalar, baş parmakta eğrilik ve tırnakta büyüme-kabalaşma (hipertrofi) oluşabilir.
Saç Hijyeni
- Saçların sağlıklı görünümü beslenme ile ilgilidir.
- Saçlar kökleri ile beslenir.
- Saçların temizliği sağlığı etkiler. Çünkü bazı enfeksiyon etkenleri ve parazitler, kirli saçlara ve o bölgedeki deriye daha kolay yerleşir.
- Saçların en az haftada iki kez yıkanması gerekir. Yağlı saçlar için bu sıklık daha fazla olmalıdır.
- Taramak, fırçalamak, parmak uçları ile masaj yapmak kan basıncını hızlandırır ve saçları beslemiş olur.
- Saç tarama/fırçalama işlemi saçtan kir ve tozların, doğal yağ birikintilerini de uzaklaştırılmasını sağlar.
- Kepeklenme; kepek, kirli ve yağlı ölü saç hücreleridir. İyi saç bakımı ile önlenmezse hekime danışmak gerekir.
- Saç temizliğine ve bakımına dikkat etmeyen kişilerde bit oluşabilir ve çevredeki kişilere de bit bulaşabilir. Bu durumda sağlık kuruluşlarında ilgili doktorlara başvurularak tedavi edici şampuan ve losyonlar kullanılmalıdır.
- Saçların boyanması ya da saça kimyasal maddelerin uygulanması saçın ve saçlı derinin sağlığını bozabilir.
- Saç dökülmesi; yaş, hormon ve çeşitli hastalıklar ile ilgili olabilir.
- Saçın temizliği ve düzeni, insanlar arasındaki ilişkilerde ve kendini iyi hissetmede olumlu dış görünüş açısından da önemlidir.
Ağız Hijyeni
- Diş ve diş etlerinin temizlenmesi, ağzın bol su ile çalkalanması, diş etlerinin uyarılması ağız bakımı ile sağlanır.
- Ağız bakımına dikkat edilmediği takdirde ağız kokusu, diş eti rahatsızlıkları, çiğneme güçlüğü ve hazımsızlık görülür.
- Ağız bakımında amaç, ağzın tüm organizmalardan temizlenmesi değil, daha çok birikmiş yiyecek artıklarının temizlenmesidir.
- Dişler günde en az 2 defa 3 dakika süre ile florlu diş macunu ile tüm diş yüzeyini kapsayacak şekilde fırçalanmalıdır.
- Diş fırçalamak için güvenli su kullanılmalıdır.
- Fırçalama işlemi yemekten sonra yapılmalıdır.
- Dişlerin arasındaki artıkları ve plakları temizlemek için diş ipi kullanılmalıdır.
- Diş temizliğinde kullanılacak fırçaların sapı elde rahat tutulabilecek biçimde olmalı, fırça ağız içinde bütün alanlara rahatça ulaşabilmeli, fırçanın kıllarının naylondan yapılmış ve yumuşak olması da önemlidir.
- Kılların sert olması diş etinde travmalara ve diş eti enfeksiyonlarına neden olabilir.
- Şekerli ve karbonhidratlı besinlerin yenmesinden sonra ağzın su ile çalkalanması ya da biraz su içilmesi de diş çürüklerinin oluşumunu azaltabilir.
- Dişlerde çürük olmasa bile 6 ayda bir diş muayenesi yaptırılmalıdır.
Besin Hijyeni
- Besin hijyeni, herhangi bir besinin tümüyle hastalık yapan etmenlerden arınmış olması anlamına gelir.
- Sağlam zedelenmemiş bozuk olmayan besinler seçilmeli ve satın alınmalıdır.
- Hastalık yapabilecek şüpheli besinler özellikle küflenmiş olanlar yenilmemelidir.
- Sebze ve meyveler toz, toprak ve ilaç kalıntılarından temizlenmeleri için sirke eklenmiş su dolu bir kapta bekleti